صفر تا صد اجرای پروژه کنترل چاقی دانش آموزان - وبلاگ آموزشی و فنی

به گزارش وبلاگ آموزشی و فنی، خبرنگاران - گروه جامعه: 27 مردادماه 99 بود که از سوی وزیر آموزش و پرورش دستورالعمل پروژه کنترل وزن و چاقی دانش آموزان ابلاغ شد. امروز مراسم اختتامیه این طرح برگزار گردید و تفاهم نامه ای نیز میان سه وزارتخانه آموزش و پرورش، بهداشت و ورزش و جوانان منعقد شد. طرحی که حالا مهرزاد حمیدی معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش می گوید اجرای دوسالانه اش می تواند به تهیه نیمرخ توده بدنی افراد جامعه یاری کند و آنطور که وزیر بهداشت در این اختتامیه گفت اگر چاقی صندلی ویژه ای در مرگ در اثر بیماری های غیرواگیردار دارد، این اطلاعات بسیار کاربردی خواهد بود. حتی وزیر بهداشت در همین نشست امروز اذعان کرد که در طول شیوع کرونا در کشورمان علت فوت بچه ها و نوجوانان در اثر کرونا بیماری های زمینه ای و چاقی بوده است.

تقریباً از فروردین 99 بود که با ابتکار معاونت تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش طرح کوچ یا همان کنترل چاقی دانش آموزان آغاز شد؛ هر چند پیش زمینه تمرکز و توجه به پدیده چاقی در میان دانش آموزان قدمتی بیشتر دارد و بارها معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش و وزرای آموزش و پرورش بر آن تاکید داشتند و هشدار می دادند اما شاید کرونا و بی تحرکی دانش آموزان نشسته پای تبلت و گوشی و آموزش مجازی مزید بر علت شد تا این طرح کلید بخورد.

محمد جعفری مدیرکل دفتر تربیت بدنی و فعالیت های ورزشی در همان فروردین 99 اعلام نمود که 22 درصد بچه ها ایرانی کم تحرک و دچار اضافه وزن هستند. و این تازه پیش از اثرات شیوع کرونا بود.

جعفری با بیان برخی از آمارهای شرایط سلامت کشور بر اساس آخرین تحقیقات و شواهد است، همان روزها اعلام نمود :60 درصد مردم ایران دچار وزن بالا و چاقی ،37 درصد از ایرانیان دچار فشارخون، بیش از 56 درصد مردم ایران دچار کم تحرکی، بیش از 46 درصد مردم ایران دارای کلسترول بالا و10 درصد مردم ایران مبتلا به دیابت هستند.

وی اضافه نمود: طبق آخرین پایش چاقی در سنین 10 تا 14 سال خطر ابتلاء به چاقی در بزرگسالی را 22 برابر می نماید. لذا این دغدغه که کم تحرکی باعث اضافه وزن دانش آموزان می شود، وجود دارد و در این شرایط بیشتر هم هست چراکه عوارض زیادی از جمله خطر ابتلاء به دیابت و برخی سرطان ها را افزایش و باعث بیماری قلبی عروقی، کبد چرب، اختلالات فیزیولوژیکی، ناتوانی جسمی، کاهش عزت نفس، تداوم چاقی در طول عمر و اختلال خواب در افراد نیز می شود.

تابستان 99 کلید طرح کوچ زده شد

مهرزاد حمیدی اولین بار 15 مرداد بود که خبر از اجرای طرح کوچ داد. او که در وبلاگ آموزشی و فنی حضور داشت در مصاحبه با وبلاگ آموزشی و فنی گفت: سال آینده ممکن است فعالیت های ما در کلاس ها در حوزه تربیت بدنی کمی تحت تاثیر شرایط کرونا قرار بگیرد و برای همین ما فعالیت عمده خود را به سمت نتیجه محوری برده ایم به این معنا که می خواهیم بچه های با تناسب اندام و سلامت داشته باشیم و برای همین پروژه کنترل چاقی را از مهر تا اسفند اجرا می کنیم. در این پروژه 14 میلیون دانش آموز را در مهر و آبان مورد سنجش قرار می دهیم و BMI (اندازه گیری شاخص توده بدنی) دانش آموزان را می سنجیم و اگر عدد قرمز شد به وسیله والدین آن را دنبال می کنیم. در اسفندماه نیز دوباره BMI 14 میلیون دانش آموز را می سنجیم تا ببینیم مداخله ای که از آذر تا اسفند انجام داده ایم موثر بوده است.

معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که این سنجش و مداخلات خصوصاً با توجه به احتمال تعطیلی مدارس در ماه هایی از سال تحصیلی بعد چگونه رخ خواهد داد، اعلام کرد: آموزش والدین مهمترین کاری است که ما انجام می دهیم. هم مربیان ورزش و سفیران سلامت و هم معلمان ابتدایی آموزش دیده اند که بتوانند این BMI را بسنجند و اعلام نمایند. اگر کلاسی تشکیل نشد هم ما کلیپ هایی را آماده نموده ایم تا به والدین و حتی خود دانش آموزان این امکان را می دهد که BMI را بسنجند.

وی ادامه داد: ما برنامه های گروهی و انفرادی مداخله را پیش بینی نموده ایم. همه مربیان ما می شوند مشاوران در این حوزه و آموزش خانواده ها برای مداخله موثر مهمترین راه چاره ما برای کنترل چاقی در میان بچه هاست. در نهایت پروژه را به گونه ای برنامه ریزی نموده ایم که بتوانیم در اسفند نتیجه مطلوبی را به دست بیاوریم چون چاقی یکی از آسیب های جدی در میان بچه ها ماست و باید عزمی همگانی برای کنترل آن داشته باشیم تا از آسیب های جدی جسمی و روانی که این موضوع به کودک و نوجوان وارد می نماید جلوگیری کنیم.

21.2 درصد دانش آموزان دارای اضافه وزن و چاقی اند

27 مرداد دستورالعمل اجرای این طرح از سوی وزیر آموزش و پرورش ابلاغ شد.

در بخش هایی از متن این دستورالعمل که با رویکرد ترویج سبک زندگی فعال و سالم ابلاغ شد آمده بود: مشارکت فعال، هماهنگی اولیای دانش آموز با آموزه های اولیای مدرسه، تضمین نماینده تحقق اهداف پروژه خواهد بود. به همین لحاظ بر مشارکت و همکاری متقابل والدین با مدرسه به ویژه والدینی که فرزندان آنان دارای اضافه وزن و چاقی هستند، توصیه جدی می شود.

همچنین ذکر شده بود که: در عنوان نمودن اثرات منفی وزن اضافی و چاقی نباید به گونه ای افراط شود که به تأثیرگذاری منفی روحی دانش آموزان دارای اضافه وزن و چاق بیانجامد. جمعیت هدف ما تمامی دانش آموزان مدرسه اعم از افراد لاغر، دارای وزن طبیعی، وزن اضافی و چاق است که بایست مورد آموزش، مشاوره و حمایت قرار گیرند.

همچنین اعلام شد که: با توجه به شیوع ویروس کرونا و احتمال عدم بازگشایی مدارس در برخی از استان ها و شهرهای کشور اجرای پروژه کنترل وزن در دانش آموزان با همکاری معلمان، والدین و دانش آموزان و پیگیری به وسیله سامانه شاد و فضای مجازی مطابق دستورالعمل امکان پذیر خواهد بود. این پروژه با همکاری عوامل مدرسه (مدیران، معاونان، دبیران، آموزگاران و مراقبین سلامت مدارس) انجام پذیر است، از اجرای آن به صورت برون سپاری خودداری شود.

در همان روزها بار دیگر آماری از چاقی دانش آموزان را معاون تربیت بدنی و امور سلامت وزارت آموزش و پرورش داد و گفت: 59.31 درصد جمعیت کشور دچار اضافه وزن بالا و چاقی هستند و افراد زیادی جانشان را به علت بیماری های ناشی از چاقی از دست می دهند. 21.2 درصد دانش آموزان دارای اضافه وزن و چاقی اند. 14 درصد نوآموزان چاق اند و اضافه وزن دارند. یکی از مسائلی که باید در دوره پیش دبستانی مورد توجه قرار بگیرد کنترل وزن است.

هدف گذاری کاهش 3 درصدی اضافه وزن جامعه دانش آموزی در طرح کوچ

وی با بیان اینکه قصد داریم 3 درصد از آمار دانش آموزان دارای اضافه وزن و چاقی بکاهیم، ادامه داد: زمانبندی اجرای این پروژه اول تا 25 مهر برای آشنایی منابع انسانی و والدین است و از 26 مهر تا 4 آبان غربالگری و ارزیابی اولیه دانش آموزان و ثبت در سناد انجام می شود. از 3 آبان تا 30 بهمن هدایت، حمایت و مشاوره کنترل تغذیه و افزایش تحرک بدنی را خواهیم داشت. از دوم تا هشتم اسفند غربالگری و ارزیابی ثانویه دانش آموزان انجام می شود. از 9 تا 12 اسفند آنالیز نتایج و شرکت دانش آموزان در روز نیکوکاری را داریم و 14 اسفند دانش آموزان پیروز یک کار خیر و نیکوکارانه را انجام می دهند و 16 اسفند و روز درختکاری به شکرانه دستیابی به وزن مناسب یک نهال غرس می نمایند. در فروردین 1400 اختتامیه طرح در هفته سلامت انجام و احکام و مدال ها توزیع خواهد شد.

در آبان ماه و در حالی که تقریباً مشخص بود سال تحصیلی اسیر کرونا خواهد شد، معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش در افتتاح طرح کوچ با بیان اینکه شش نمره از نمره درس تربیت بدنی برای طرح کوچ در نظر گرفته شده است، گفت: این طرح به سامانه سناد متصل شده است.

محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش نیز در این افتتاحیه گفت: ما احتیاجمند به شکل گیری یک اراده جدی هستیم. در سال تحصیلی جدید فعالیت های مادر معرض آسیب قرار گرفته است. باید با درک صحیح از شرایط پیش برویم.

حاجی میرزایی ابراز امیدواری کرد در اسفندماه آموزش و پرورش به هدفی که در این طرح مشخص شده برسد. وی گفت: تاثیراتی که در این دوره از زندگی ایجاد می کنیم پایدار خواهد بود اگر توانستیم الگویی به انسان ها برای سالم تر زندگی کردن بدهیم این الگو در سراسر زندگیشان جریان پیدا خواهد نمود. همین که خانواده الگوی تغذیه داشته باشد بر روی رفتار فرزندان تاثیر می گذارد.

آذرماه در اطلاعیه شماره یک طرح ملی کنترل وزن و چاقی دانش آموزان که از سوی معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش صادر شد اعلام شد که اطلاعات قد و وزن 12 میلیون و 990 هزار و 974 دانش آموز به عنوان یک بانک اطلاعاتی ارزشمند وارد سامانه سناد شده و اطلاعات اندک دانش آموزان به جامانده نیز در مرحله انجام است.

در اطلاعیه دیگری ذکر شد که به دنبال همکاری تمامی فرهنگیان در طرح کوچ و احتیاج به آموزش کلیه پرسنل آموزشی کشور، 18 ساعت آموزش ضمن با موضوع آشنایی با بسته تحولی کنترل وزن و چاقی دانش آموزان با رویکرد ترویج سبک زندگی فعال و سالم، با کد 99506814 برگزار گشت که طی آن 12 میلیون و 517 هزار و 902 نفر / ساعت معلم و فرهنگی، مشتمل بر مدیران، معلمین، معاونین و … مدارس کشور، تحت آموزش چگونگی مداخلات مؤثر در طرح کنترل وزن و چاقی دانش آموزان قرار گرفتند.

در این دوره ضمن خدمت، سرفصل ها و موضوعاتی چون آشنایی با عوارض چاقی و اضافه وزن در دانش آموزان، اهمیت و ضرورت طرح، راه های پیشگیری، فعالیت های ورزشی مناسب، آشنایی با تغذیه سالم دانش آموزان، اجرا و کنترل فعالیت های بدنی دانش آموز در منزل، فعالیت های مدرسه ای و…، به شرکت نمایندگان آموزش داده شد.

6 بهمن ماه از سوی معاونت تربیت بدنی و سلامت دستورالعمل پروژه کنترل وزن و چاقی دانش آموزان (کوچ) به ادارات کل آموزش وپرورش استان ها ابلاغ شد.

بر اساس این دستورالعمل، مدیران مدارس مکلف به تشکیل کارگروه درون مدرسه ای با موضوع تغذیه سالم، فعالیت های ورزشی و عضویت معلمان تربیت بدنی، مراقبان سلامت، معاون پرورشی و تربیت بدنی و… می باشند.

اجرای طرح کوچ در ایام تعطیلی مدارس آموزش و پرورش را به هدف رساند؟

اسفندماه بود که مهرزاد حمیدی معاون وزیر آموزش و پرورش درباره اجرای طرح کوچ اظهار کرد: اکنون در دوره مداخله به سر می بریم در واقع در این مرحله آموزش های لازم که به نیروی انسانی داده شده است مورد استفاده قرار می گیرد.

حمیدی توضیح داد: هرچند مدارس در این ایام تقریباً تعطیل بوده و مداخلات به سختی اجرا شده است، اما بازهم گام های رو به جلو برداشتیم و قصد داریم این کار را به صورت سالانه یا دو سالانه تعقیب کنیم و فرایند کاهشی یا افزایشی چاقی، اضافه وزن دانش آموزان و حتی شرایط وزن طبیعی را مورد ارزیابی قرار دهیم.

وی با تاکید بر استمرار چنین طرحی گفت: با توجه به فرایند شناسی که انجام دادیم، آینده پژوهی هم در نظر گرفتیم تا شرایط سلامت بچه ها و نوجوانان کشور را هم از این حیث مورد توجه قرار دهیم در واقع کوچ یکی از طرح های دائمی وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است.

معاون تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که چه ساز و کار و تضمینی برای اجرای طرح های مداخله ای طرح کوچ در نظر گرفته شده است، اعلام کرد: اصل این کار بر توجیه و آموزش خانواده ها بنا شده است ضمن آنکه نیروی انسانی در مدارس هم مورد آموزش قرار گرفتند و با کارنامه آموزشی نیمسال اول دانش آموز کارنامه طرح کوچ هم صادر می شود.در این کارنامه به اقتضای شرایط هر دانش آموز توصیه های لازم به خانواده و دانش آموز داده می شود هرچند، چنانچه دانش آموزان در مدارس حضور داشتند فعالیت های مداخله ای ما موثرتر واقع می شد، اما با شرایط کنونی هدف گذاری کردیم تا کار همچنان استمرار داشته باشد. در سنجش ثانویه اثربخشی کار را مورد ارزیابی قرار می دهیم تا به اهداف مشخص شده برسیم و حتی اگر سال جاری به این اهداف دست پیدا نکنیم این طرح تداوم خواهد داشت چرا که این کار از یک ضرورت و عقلانیت لازم برخوردار است.

اما واقعیت این است که در این روزها که والدین با فشار زیادی در آموزش مجازی فرزندانشان همراه بودند انتظار اینکه با دقت در فرایند سنجش و مداخله این طرح را همراهی نموده باشند و خطایی وجود نداشته باشد بسیار بعید است. گرچه پیش بردن چنین طرحی در این ایام جای تقدیر دارد اما به نظر می رسد که نتوان بر خروجی این طرح با اطمینان بالایی سخن گفت اما به عنوان نقطه آغاز می تواند هدایتگر مسیرهای بعدی باشد.

خروجی که امروز در اختتامیه این طرح اعلام شد موید احتیاج به توجه جدی مسئولان سلامت به حوزه سلامت بچه ها و نوجوانان است چرا که سنگ بنای سلامتی در همین سنین زده می شود. در حالی که بیشتر برنامه های سلامت محور از جمله توزیع شیر رایگان یا توزیع ویتامین های ضروری بچه ها تقریباً از دستور آموزش و پرورش به دلیل نبود منابع اقتصادی و پیش از کرونا حذف شده بود، این نگرانی و اهتمام جدی تر به نظر می رسد.

در سنجش اولیه 13 میلیون و 290 هزار دانش آموز اطلاعات BMI اشان در سامانه سناد ثبت شده است. از این میزان دانش آموز 6 میلیون و 595 هزار و 38 نفر پسر و 6 میلیون و 695 هزار و 682 دختر هستند.

در سنجش ثانویه 11 میلیون و 864 هزار و 637 دانش آموز اطلاعات BMI اشان در سامانه ثبت شد که از این میزان 5 میلیون و 698 هزار و 744 پسر و 6 میلیون و 165 هزار و 893 دختر هستند.

در سنجش اولیه، 6 درصد دانش آموزان لاغر و خیلی لاغر بودند. در سنجش ثانویه و پس از مداخله این عدد به 5.29 درصد رسید.

در سنجش اولیه 63.9 درصد دانش آموزان دارای وزن طبیعی بودند که در سنجش ثانویه و پس از مداخله این عدد به 66.91 درصد رسید.

در سنجش اولیه 30.1 درصد دانش آموزان دارای اضافه وزن و چاقی بودند که پس از مداخله این عدد به به 27.7 درصد رسیده است.

اینها روی کاغذ خروجی قابل قبولی است و به نظر می رسد به آن سه درصد هدف این معاونت رسیده باشد اما همانطور که ذکر شد باید کنترل و نظارت بر این خروجی ها شفاف و مشخص باشد تا بتوان این داده ها را قابل استناد دانست.

همچنین در گزارش امروز از این خروجی این طور نتیجه گیری می شد کرد که در سنجش اولیه درصد آمار لاغری و خیلی لاغری در دختران شایع ترو وزن طبیعی نیز در دختران توزیع بیشتری دارد و در محدوده اضافه وزن و چاقی پسران هستند که پیشی می گیرند.

اینجاست که باید ذکر کرد عوامل متعددی در اضافه وزن و چاقی دانش آموزان مؤثر است. ویژگی های هر فرد مثل جنس، سن، عادت به کم تحرکی، برنامه شخصی، وراثت، قدرت تصمیم گیری، موادغذایی دریافتی و فعالیت حرکتی در این امر دخیل است و می توان با تغییر سبک زندگی بر عوامل تحمیلی مانند وراثت غلبه کرد. البته بیش از همه اینها شاید سبک زندگی والدین است که روی این مساله اثرگذار است. دانش تغذیه ای که والدین دارند مصرف غذایی والدین، ترجیحات غذایی والدین، شرایط وزن والدین، ترغیب والدین به فعالیت، الگوهای فعالیت حرکتی والدین و.... همچنین عوامل اجتماعی نیز دخیل است مانند اجباری چون پاندمی کرونا که جهانیان را تا حد زیادی خانه نشین کرد. در کنار آن عواملی مثل ارزش گذاری و فرهنگ سازی برای کنترل چاقی و یا دسترسی به مراکز تفریحی و ورزشی و… نیز دخیل است.

اما آمار دیگر حاکی است که در دامنه لاغر و خیلی لاغر دانش آموزان، استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبی، کرمان و یزد، در دامنه اضافه وزن، استان های شهر تهران، مازندران و گیلان و در دامنه چاقی، به ترتیب استان های گیلان، شهر تهران و مازندران قرار دارند.

این الگو نیز می تواند میان پدیده های اجتماعی و الگوهای تغذیه ای مثل رفاه، غذاهای در دسترس در مناطق و پدیده های لاغری بیمارگونه و چاقی نیز رابطه ای را مشخص کند.