تأثیر تلویزیون بر خواب - وبلاگ آموزشی و فنی

به گزارش وبلاگ آموزشی و فنی، معمولا در بدن انسان سلول های خواب در ساعت های مشخصی فعال می شوند. اگر زمانی که این سلول ها فعال می شوند فیلم ها و برنامه هایی که از تلویزیون پخش می شود، فکر را درگیر کند، این اختلال هایی در خواب افراد ایجاد می شود. چند دسته از برنامه ها این حالت را در افراد ایجاد می کنند؛ یکی برنامه هایی است که در آن فکر

تأثیر تلویزیون بر خواب

مصاحبه با آقای دکتر پرویز رزاقی، روان شناس

آقای دکتر! برنامه های تلویزیونی که در سرانجام شب پخش می شوند چه تاثیری می توانند روی خواب افراد داشته باشند؟

معمولا در بدن انسان سلول های خواب در ساعت های مشخصی فعال می شوند. اگر زمانی که این سلول ها فعال می شوند فیلم ها و برنامه هایی که از تلویزیون پخش می شود، فکر را درگیر کند، این اختلال هایی در خواب افراد ایجاد می شود. چند دسته از برنامه ها این حالت را در افراد ایجاد می کنند؛ یکی برنامه هایی است که در آن فکر موضوع های بعدی را دنبال می کند. در نتیجه سلول های خواب تحریک شده و فرایند طبیعی خود را طی نمی کنند و فرد برای ساعت های بیشتری بیدار می ماند. گروه دوم فیلم هایی هستند که در فکر افراد ایجاد علامت سوال می کنند. در اینگونه فیلم ها فکر در پی این است که بالاخره چه خواهد شد یا سرانجام این فیلم به کجا خواهد رسید؟ و… دسته سوم، فیلم ها و برنامه های تماشای و خوش ساخت و جذابی هستند که می توانند عوامل انگیزشی افراد را درگیر کنند، دسته دیگر معلوم نبودن موضوع بعدی در فیلم است. فیلم هایی که کرخت و بی حالند و افراد می توانند آینده آن را پیش بینی کنند از جذابیت چندانی برخوردار نیستند و همین امر سبب می شود فرد علاقه ای به تماشا فیلم نداشته باشد و به راحتی بخوابد در حالی که اگر موضوع مبهم و نامعلوم باشد فرد را ترغیب به تماشا بقیه فیلم و بیدار ماندن می کند. نکته ای که باید در اینجا یادآور شوم، این است که معمولا تیپ های شخصیتی در نوع فیلمی که افراد می بینند تاثیر دارد. بعضی از تیپ های شخصیتی یکسری از فیلم ها را دوست دارند و با تماشا آنها بیدار می مانند ولی با تماشا بعضی فیلم های دیگر که علاقه ای به آنها ندارند خوابشان می برد.

بعضی از افراد علاقه دارند فیلم های ترسناک و با ژانر وحشت را نیمه شب نگاه می کنند. تماشا این فیلم ها چه تاثیری بر بهداشت خواب شان دارد؟

افرادی این فیلم ها را تماشامی کنند که با ویژگی های شخصیتی و خلقی شان هماهنگ باشد. در عوض افرادی که آستانه تحریک شان پایین است، حساسیت های روان شناختی خاص دارند، در اعتماد به نفسشان مشکل دارند، افرادی که مسائل فکری دارند و… نمی توانند این فیلم ها را تماشا کنند و بلافاصله تلویزیون را خاموش می کنند زیرا با تماشا این گونه فیلم ها دچار ترس و اضطراب می شوند. در واقع تاثیر فیلم های ترسناک که در آن صحنه های کشتار و قتل به فراوانی دیده می شود در افراد فرق دارد. هر چه فرد نسبت به موضوع فیلم حساس تر باشد، بیشتر به متن فیلم توجه کند، دقیق تر نگاه کند، زوایای آن را بررسی و آن را درونی کند و ... آنها را در مسایل روزمره زندگی اش تصویرسازی می کند یا برعکس خودش را در جایگاه بازیگر نقش اول فیلم می بیند. در این صورت سلول های مغز، آن رفتارها را ضبط می کند و چون در آخر شب رفتاری از طرف فرد بیننده اتفاق نمی افتد یا کسی نیست که با او صحبت کند، بدون تخلیه فیلم هایی که در فکر نقش بسته و بدون جایگزین کردن رفتار دیگری به جای آنها، بلافاصله خواب صورت می گیرد. در این صورت احتمال اینکه افراد در نیمه های شب دچار کابوس و خواب های وحشتناک شوند بیشتر است. گاهی اوقات ترس و وحشت آنقدر زیاد است که فرد در خواب حرف می زند و دقیقا صحنه هایی را که دیده است با صدای بلند مطرح می کند. این امر سبب آشفتگی در خواب و بدخوابی می شود و همه اینها بهداشت و سلامت خواب را تهدید می کنند. در نتیجه فرد دچار مشکل می شود و آثار روانی ناشی از آن هم در ساختارهای روانی فرد اثر گذاشته و گاهی مدت ها آن را به یدک می کشد و ممکن است دچار خواب آلودگی در محیط کار و درس و رانندگی شده و مسائلی در پی آن داشته باشد. تماشا این فیلم ها می تواند خودآگاه یا ناخودآگاه بر زندگی فردی و خانوادگی بیننده تاثیرات سوء بگذارد و رفتارها، احساس ها و هیجان های امروز و آینده زندگی فرد را به خطر بیندازد. حالا شدت خطر چقدر است بستگی به محتوای فیلم، نوع نگاه کردن و درونسازی کردن و حساسیت های روان شناختی او دارد.

به نظر شما بهترین زمان برای تماشای برنامه های تلویزیونی چه زمانی است تا بهداشت خواب افراد هم به خطر نیفتد؟

زمانی است که افراد خانواده از سر کار و تحصیل و... به خانه برگشته و شام را صرف کرده اند. زیرا اگر به آخر شب برسد هم اثر روانی منفی بیشتری از فیلم می گیرند و هم اینکه چون در آخر شب فکر فرصت کمتری برای تخلیه دارد، روی خواب شان تاثیرگذار خواهد بود.

پیشنهادتان به صدا و سیما در رابطه با برنامه های آخر شب چیست؟ چه برنامه هایی را پخش کنند بهتر است؟

فکر می کنم آخر شب برنامه های تخصصی پخش شود، بهتر است. در این صورت فقط افرادی آن برنامه ها را تماشا می کنند که به آن علاقه دارند. مانند بحث های تخصصی دو نفره، میزگردهای علمی، فیلم های تخصصی تاریخی، روان شناسی، سیاسی و...

بعضی از افراد اذعان می کنند که حتما باید تلویزیون روشن باشد تا خوابشان برود. آیا این یک مشکل در فرایند خواب است یا عادتی شده و مسئله ای ندارد؟

مکانیسم اثر تلویزیون به این شکل است که علاوه بر اینکه چشم ها خسته می شوند، محتوای فیلم هم فکر را خسته می کند و همه اینها سبب خواب رفتن فرد می شود. افرادی که برای خوابیدن نیازمند یک عامل محیطی مانند استفاده از قرص آرام بخش، خواندن کتاب، تصویرسازی، تماشا تلویزیون و... دارند مسئله ای در فیزیولوژی خواب هستند. این فرایند یک فرایند طبیعی نیست و چون فرد نمی تواند فرایند طبیعی خود را طی کند از عوامل کمکی استفاده می کند. در حالی که فرد باید از متخصصان کمک بگیرد و بررسی کند که چرا نمی تواند بخوابد و مشکل خوابیدن اش را حل نماید و فقط در صورت ناچاری باید از این عوامل کمک بگیرد. اگر فردی خیلی دیر می خوابد باید آرام آرام زمان خوابش را تنظیم کند به نام مثال اگر همیشه ساعت یک شب می خوابد به مدت یک هفته زمان خوابش را به 12:45 برساند. هفته بعد 12:30 بخوابد تا به زمانی که مدنظرش است برسد. راه چاره دیگر این است که خود را با فعالیت های ورزشی و فیزیکی خسته کند بعد به رختخواب برود نه اینکه به رختخواب برود و دایم از این پهلو به آن پهلو بشود یا کتاب بخواند.

آیا گوش کردن به رادیو و کتاب خواندن همین تاثیرات را بر فکر دارند یا تاثیرشان کمتر از تلویزیون است؟

بستگی به عادت ما دارد. هنگام تماشا تلویزیون دو فرآیند اتفاق می افتد؛ هم چشم درگیر می شود، هم گوش. اما هنگام گوش دادن به رادیو فقط سلول های گوش تحریک می شوند. ما در یادگیری هم همین تئوری را داریم. دانش آموزانی که درس را بلندبلند می خوانند یادگیری بهتری دارند زیرا مغز هم از طریق گوش فعال می شود هم از طریق چشم. در مورد کتاب هم فقط سلول های چشمی تحریک می شود اما اصلی ترین مطلب عادت افراد است که سیستم بدنی خودش را به کدام یک عادت داده باشد.

منبع: www.salamat.com

منبع: راسخون